Blog of Phu Nepal

28 tháng 1, 2012

TÔN VINH SARASVATI - NỮ THẦN KIẾN THỨC, ÂM NHẠC và NGHỆ THUẬT

-->

TÔN VINH SARASVATI - NỮ THẦN KIẾN THỨC, ÂM NHẠC và NGHỆ THUẬT

SARASVATI -Nữ Thần Kiến Thức, Âm Nhạc và Nghệ Thuật

Không gì có thể so sánh với học vấn –kiến thức – kỹ năng. Nhất là trong thế kỷ 21 này, thế kỷ của Kinh Tế Tri Thức. Là xứ sở có nền văn minh lâu đời và liên tục hơn 5,000 năm, Tiểu Lục Địa truyền trao sự quý trọng học vấn của mình qua các thế hệ bằng một phong tục đẹp: Vasant Panchami – Ngày Tôn Vinh Nữ Thần Học Vấn, Âm Nhạc và Nghệ Thuật Sarashvati.

-->

Hôm nay mùng năm là ngày kết thúc hội xuân Tamang với buổi chung kết cuộc thi Ca-Múa Tamang và Miss Tamang 2012. Ngoài ra còn có giọng ca vàng Prasant Tamang, người làm cả nước Nepal phát sốt cách đây 5 năm vì giật được giải nhất Indian Idol – cuộc thi ca nhạc danh giá nhất Ấn Độ. Thực ra anh chàng này mang quốc tịch Ấn, gốc gác vùng đồi trà nổi tiếng Darjeeling. Tuy nhiên dân Tamang được Tiểu Lục Địa Ấn Độ xếp vào gốc gác Nepal nên xứ sở Nepal nhỏ xíu (20 triệu người so với 1 tỷ của Ấn Độ) hãnh diện biết bao nhiêu. Anh bạn họa sĩ bật mí cho biết Ban Tổ chức hội xuân sẽ chơi chiêu giật gân bằng cách mướn 4 chiếc trực thăng để chở danh ca Prasant Tamang, 24 ứng viên hoa hậu và các khách VIP vào sân, một phần cũng vì lượng người tham gia hội xuân ngày hôm nay sẽ đông đảo. Mình ngán ngẩm chuyện chen chúc, vả lại hôm nay còn có một sự kiện quan trọng hơn chuyện đi xem mặt mấy chàng ca sĩ và nghe mấy cô hoa hậu hát ;-D. Hôm nay là ngày Vasant Panchami.

Cầu nguyện Manjusri-Sarasvati trong ngày Vasant Panchami

Viết tên mình bằng phấn lên các bề mặt của Đền để cầu nguyện Nữ Thần Kiến Thức độ trì

Viết chữ cái đầu tiên

Các đôi tình nhân thì viết tên mình cùng nhau cầu Thần Tình Yêu phù hộ

Ngày này còn được gọi là Shree Panchami (Ngày Mùng Năm Vĩ Đại) là ngày đầu tiên của mùa xuân. Theo phong tục, ngày này trẻ con được học mặt chữ đầu tiên từ bảng chữ cái Devanagari (Bảng chữ cái của Sanskrit, Hindi, Nepali… có nguồn gốc từ bảng chữ cái Brahmi cổ đại), các gia đình tế cáo tổ tiên và các đôi tình nhân thì lễ bái thần Kamadeva (Thần tình yêu). Tuy nhiên quan trọng nhất trong ngày này là việc lễ bái Nữ thần Sarasvati.

Sarasvati là người phối ngẫu của Thần Sáng Tạo Brahman – một trong ba vị thần chúa tể của Hindu giáo. Nữ thần được mô tả trong nghệ thuật Ấn với một cung cách uy nghi sang trọng, mặc sari trắng, ngự trên tòa sen trắng, có bốn tay cầm các thứ như: kinh sách-xâu chuỗi hoặc hoa sen trắng–đàn sita. Bốn tay này còn tượng trưng cho bốn khía cạnh của con người trong chuyện học tập: trí nhớ-thông minh-sự nhanh trí và bản sắc cá nhân. Vật cưỡi của Nữ Thần là con ngỗng trắng.

Nhà văn, nghệ sĩ, nhà báo, thầy giáo và sinh viên học sinh đủ các lứa tuổi lễ bái Sarasvati cầu mong Nữ thần ban cho kiến thức và kỹ năng. Lễ cúng Nữ Thần được gọi là Sarasvati Puja. Tổng thống, Phó Tổng thống, Thủ tướng và các quan chức của Nepal ngày hôm nay cùng tham dự một nghi lễ đặc biệt gọi là Vasant Shrawan tại hoàng cung cũ của các vua Malla. Các VIP nhận tika (chấm ban phước màu đỏ ở trán) và nghe các thầy tư tế Hindu tụng đọc kinh sách.

Trẻ cầu nguyện

Già cũng cầu nguyện Nữ Thần

Có một phong tục Hindu là: nếu ai nuốt được bảy hạt gạo (tượng trưng cho các bộ môn văn học nghệ thuật) dâng cúng cho Nữ Thần Kiến thức, người đó sẽ trở nên thông thái học một biết mười. Thế là học trò chen lấn nhau giành giật từng hạt gạo rơi ra từ các bàn thờ trong đền thờ Sarasvati.

Các đồ cúng trong ngày Vasant Panchami: quan trọng nhất là đèn bơ, gạo , bột vàng và PHẤN (để viết tên lên các bề mặt quanh đền)

Chen chúc nhau lễ bái và...giành các hạt gạo

Người ta đi đến các đền miếu Sarasvati để lễ bái trong ngày Vasant Panchami. Ở Kathmandu, Ngôi đền linh thiêng nhất cho ngày này lại chính là đền Manjusri trên đồi Swayambu.

Thật ra không lạ vì Manjusri-Văn Thù Sư Lợi Bồ Tát trong truyền thống Phật giáo chính là Bồ Tát chủ về Kiến Thức-Học Vấn. Người Hindu ở Kathmandu thì cho rằng ngôi đền này là đền Sarasvati còn Phật tử thì cả quyết đó là đền Manjusri, người sáng lập ra Kathmandu. Mọi chuyện tranh cãi bắt nguồn từ lịch sử thành lập Kathmandu trong huyền sử (sẽ có một chuyên đề riêng về chuyện này ;-D).

Chùa Swayambhu nhìn từ phòng làm việc nhà mình

Manjusri -Bồ Tát Văn Thù Sư Lợi

Đền Majusri-Sarasvati trên đồi Swayambhu

Từ sáng sớm, mọi người đã chen chúc đổ về ngôi đền giản dị này trên đỉnh đồi Swayambhu. Cầu nguyện, xin lộc, cầu duyên, học vỡ lòng… Tôi cũng đến đây để cầu nguyện cho chuyện học tập của mình.

Sáng nay có thế cảm thấy trời không còn lạnh giá như mấy bữa trước bởi vì BASANT có nghĩa là Mùa Xuân, còn Panchami là mùng Năm. Basant Panchami rơi vào ngày mùng Năm tháng Magh, tháng thứ 10 theo lịch Ấn Độ, đánh dấu ngày đầu tiên của mùa Xuân trong năm. Người của Tiểu Lục Địa Ấn Độ chọn ngày đầu tiên của mùa Xuân làm ngày tôn vinh Nữ Thần Sarasvati thật là hoàn hảo và đầy ý nghĩa! Vì mọi sự bắt đầu từ mùa xuân. Hôm nay, tôi cũng tôn vinh Nữ thần Sarasvati và cầu xin Người phù hộ cho một hành trình mới của tôi bằng việc học tượng trưng bảng chữ cái Devanagari để dấn thân vào các ngôn ngữ Hindi, Sanskrit, Pali và Brahmi, để có thể đọc trực tiếp kinh sách và nghiên cứu sâu hơn lịch sử và văn hóa Himalaya.

Cầu nguyện Bồ Tát Majusri - Nữ thần Sarasvati độ trì và ban cho kiến thức!

Nhận tika ban phúc

Mùng Năm Tết Nhâm Thìn - Swayambhu

Nguyễn Phú

27 tháng 1, 2012

TẾT TAMANG - 2

Đầu đội mũ cổ truyền Tamang gọi là TAGI; tay cầm trống Tamang gọi là DUMPHU

Bữa nay tới thăm anh bạn họa sĩ Amir Lama , người hướng dẫn cho mình một số kỹ thuật vẽ Thanka. Anh chàng Tamang này rủ mình đi hội xuân Tamang. Vô đến đó gặp lại bạn chung của cả hai là Prem Lama, cũng là họa sĩ. He he... anh bạn này kỳ này làm Giám khảo Miss Tamang 2012, bảnh quá chừng... Ngày mai sẽ là ngày cuối của hội xuân, cũng là buổi chung kết Miss Tamang, sẽ có lắm trò giựt gân.... Để mai tính, giờ post mấy tấm hình chộp được bữa nay đã...

LỊCH TAMANG

BÀN THỜ NGÀY TẾT Ở MỘT GIA ĐÌNH TAMANG

MÓN ĂN ĐẶC SẢN NGÀY TẾT - PHẦN MÀU SÔ-CÔ-LA LÀ BỘT KÊ HẤP CHÍN NHƯ XÔI GỌI LÀ KOTHOKO DITO (Bột kê-bánh) ĂN VỚI CÀ RI GÀ VÀ KIM CHI

CẢNH SÁT ĐANG YÊU CẦU CÁC CHỦ KI-ỐT KHÔNG BÁN RƯỢU TRONG HỘI XUÂN NỮA. ĐẶC SẢN CỦA TẾT TAMANG LÀ SHANGLA AIRAG (Airag là rượu - rượu kê) Rượu này như rượu đế , thơm và khá mạnh

Với Họa sĩ PREM LAMA (ngoài cùng bên trái) cùng hai giám khảo khác của Miss Tamang

Chương trình thi Ca-Múa của Hội Xuân

Với Rashmila Lama, top 10 của Miss Tamang hôm nay.

Nhờ là bạn của Giám khảo nên được chụp hình chung với mấy em thi hoa hậu he he Mấy em nói "You look like foreigner!" Chơời... "Anh giống người nước ngoài quá" Nhìn mặt mình tưởng là người Tamang he he

Trống Dumphu

Một mặt da mỏng căng trên cái khung tròn, nêm lại bằng các chốt tre


Đàn đầu ngựa - gọi là TUNGNA

TRANG PHỤC : GOILLA - BÔNG TAI HÌNH ĐĨA Ở PHÍA TRÊN: LA DUNGRY - BÔNG TAI HÌNH ĐĨA Ở DƯỚI : CHAPTE SUMO - KHOEN ĐEO DƯỚI MŨI : FURY BULAGI - BÔNG ĐEO Ở CÁNH MŨI: SHEER FULL - DÂY CHUYỀN VỚI MỀ-ĐAY HÌNH VUÔNG: JANTR

24 tháng 1, 2012

TẾT TAMANG

-->

TẾT TAMANG

Hôm nay là Lhochhar (đọc là Lô-sa) Tết của người Tamang, tộc người cổ nhất Nepal. Tộc người đông thứ năm ở Nepal và theo đạo Phật này có lịch gần giống Âm lịch của Trung quốc và Việt Nam, cũng gọi tên năm theo 12 chi, còn can thì theo ngũ hành: Kim-Mộc-Thủy-Hỏa-Thổ. Năm 2012 là năm 2848 theo lịch của người Tamang, năm “Ông Rồng Nước” (Male-Water Dragon).

“Lho” nghĩa là năm, còn “Chhar” là mới. Có nhiều tộc người gọi Tết của họ là Lhochhar, như Tamang, Sherpa (người Tạng), Gurung, Magar, Thakali, Jirel, Lepcha… Tuy nhiên mỗi tộc người ăn Tết khác thời điểm. Tola Lhochhar của người Gurung thì xảy ra trước một tháng, Sonam Lhochhar thì trùng thời gian, còn Gyalpo Lhochhar của người Tây Tạng thường muộn hơn một tháng so với Tết Nguyên Đán của người Việt mình. Sonam Lhochhar có ý nghĩa cầu mong mùa màng tốt đẹp và một năm suôn sẻ. Theo niềm tin của người bản địa , chính Manjusri (Văn Thù Sư Lợi Bồ Tát) đã tạo ra lịch và ấn định “Tết” cho vùng đất này.

HỘI XUÂN

MỘT ỨNG VIÊN CỦA MISS TAMANG

DIỄN VIÊN MÚA CỔ TRUYỀN CHỜ LƯỢT DIỄN

TRANH THỦ NGỦ MỘT CHÚT... HE HE

CẢNH NÀY GIỐNG XEM HÁT BỘI Ở VÙNG QUÊ NAM BỘ: CÁC NHÓC TÒ MÒ LÉN VẠCH MÀN CHE XEM TRỘM DIỄN VIÊN...

-->

Ở Kathmandu, Tết Sonam mở đầu bằng một vòng diễu hành với trang phục cổ truyền và cờ ngũ sắc của Phật giáo. Đoàn diễu hành sau khi đi qua các con phố chính thì tập trung về Tundikhel, một sân chơi công cộng ngay giữa trung tâm thủ đô, để bắt đầu các hoạt động náo nhiệt của một hội xuân.

Người ta dựng một sân khấu ngoài trời với các dàn loa phóng thanh lớn đặt ở bốn góc sân. Chương trình biểu diễn gồm các bài dân ca và các điệu múa cổ truyền. Tiết mục chính của chương trình Tết là điệu múa “mặt nạ” ( sẽ có một bài riêng về điệu múa này). Theo truyền thống điệu múa này do các lama của tự viện của cộng đồng đảm nhận. Nhưng chương trình ở hội xuân này thì do các diễn viên của một “gánh hát” biểu diễn.

Tết của người Tamang cũng kéo dài hàng tuần (ăn Tết đến hết “mùng” như người Việt mình vậy…he he). Ngày mùng một họ ăn các món làm bằng chín loại hạt (để lấy hên) và cúng bái các vị thần để xua đuổi ma quỷ.Mùng hai thì đi thăm viếng họ hàng và nhận sự ban phúc lành từ các bậc “tiền bối”. Mùng ba thì tụ tập bạn bè và thân thích tới nhà để ăn uống, đánh bài, đổ xí ngầu. Cũng có nhậu nhưng chỉ là một vài chung nhỏ đủ để hưng phấn múa hát , hiếm khi nhậu tới bến say bí tỉ bê tha như dân Việt (xin lỗi các bác thích nhậu, nhưng mình không thích chuyện uống rượu bia như nước ở Việt Nam mình).

Trong những ngày Tết, các cô gái được ưu tiên nhận ban phúc và lì xì (ừ, dân Nepal cũng có tục lì xì vào dịp Tết). Tết cũng là dịp để phụ nữ diện những bộ trang phục dân tộc đẹp nhất, những bộ nữ trang cầu kỳ nhất. Nepal hơn hẳn Ấn Độ ở điểm này. Ở Ấn Độ, đâu đâu cũng chỉ thấy sari, đẹp nhưng ngắm hoài cũng nhàm chán. Nepal thì mỗi tộc người có một kiểu trang phục, trang sức riêng không thể lẫn lộn. Vài chục dân tộc lận đấy.

Cũng như tất cả các tộc người của Nepal, người Tamang rất yêu thích âm nhạc và nhảy múa. Khi tiếng nhạc cổ truyền do các nghệ sĩ trên sân khấu vang lên qua các loa phóng thanh cỡ lớn , đám đông chật như nêm trên sân Tundikhel cũng rào rào chuyển động. Rồi tự động từng tốp từng tốp năm mười cô gái uyển chuyển lắc lư thân mình nối nhau thành một vòng tròn nhảy múa. Đám thanh niên thì hào hứng vỗ tay và hô “Hây…Hây..” bắt nhịp cho các bước chân đang xoay vòng.

Mình đang đi dọc theo tuyến phố chính để đến sân Tundikhel thì bắt gặp một hình ảnh hết sức lãng mạn. Một anh chàng chừng trên dưới hai mươi mặc áo thổ cẩm trắng, đầu đội mũ thêu, một tay cầm cây đàn đầu ngựa thật đẹp, tay kia khoác eo một thiếu nữ mặc trang phục cổ truyền đỏ rực. Cả hai thong dong đi giữa phố đông chẳng màng tới ai, chuyện trò ríu rít như một đôi chim non. Hình ảnh ngỡ như từ một phim giả tưởng, người xưa lạc vào tương lai. Hình ảnh ngỡ như lạc lõng vì đôi tình nhân lãng mạn kia chỉ có thể xuất hiện ở một thảo nguyên hay vùng núi đồi hoang vắng thơ mộng nào đó chứ không phải ở một nơi phố thị đông đúc của thế kỷ 21. Và cũng giống như một ảo ảnh đôi tình nhân kia tan biến vào đám đông hỗn độn ngay trước cổng vào hội xuân.Mình tìm, nhưng chẳng bao giờ gặp lại...
Chỉ mong những phong tục cổ truyền của Himalaya đừng bao giờ biến mất như đôi tình nhân lãng mạn kia...

Kathmandu, Mùng Hai Tết Nhâm Thìn

Nguyễn Phú

TÓC THẮT BÍM, BỚI VÀ TRANG ĐIỂM THẬT CÔNG PHU

TRANG SỨC ĐẶC TRƯNG CỦA PHỤ NỮ TAMANG

"TẾT" LÀ DỊP ĐỂ CÁC THIẾU NỮ VẬN TRANG PHỤC CỔ TRUYỀN CỦA DÂN TỘC MÌNH MỘT CÁCH TỰ HÀO

(Tai nạn nghề nghiệp: Tranh thủ giờ rảnh chạy tới hội xuân của người Tamang. Lụp chụp nên xách camera đi mà không kiểm tra. Chụp hàng trăm tấm hình đến chừng về nhà mới biết không có memory card, chẳng lưu lại được tấm hình nào... May mà còn vớt vát vài tấm bên cái Handycam...)

22 tháng 1, 2012

ĂN TẾT Ở NEPAL

-->

ĂN TẾT Ở NEPAL

Vậy là mình đã đón cái Tết Nguyên Đán thứ bảy ở Nepal rồi.

Mùa này Kathmandu lạnh giá - 1,7 độ C ban đêm - không có được cái không khí mát mẻ dễ chịu của những ngày Tết ở quê mình. Chợt nhớ một buổi sáng tháng Giêng năm 2001, nằm đong đưa võng bên trong một căn chòi lá tơi tả ở vùng quê nơi sông Mekong ra tới biển.

Bâng quơ nhìn qua những lỗ thủng trên mái lá mình thả hồn ngao du trong màu xanh vô tận của trời cao. Bất chợt một làn hơi lạnh ngát phả vào mặt mình. Mình cảm giác đó là hơi thở của những ngọn núi tuyết vĩnh cửu Himalaya băng qua bao dặm đường, theo dòng sông Mekong-Cửu Long về đây đánh thức một giấc mơ ngủ quên đâu đó trong vô thức của mình. Mình bềnh bồng trên võng suốt cả buổi sáng đó mơ về những ngọn núi tuyết huyền bí, mơ về những hành giả thiền tọa trong những hang động hoang vắng, mơ về một chú ngựa bạch sãi vó trên cao nguyên xanh ngát với một cánh chim lượn bay trên đầu trong bầu trời xanh thẳm không một bóng mây. Hơi thở lạnh giá từ núi tuyết trong một ngày xuân ở xứ sở nhiệt đới ám ảnh mình khôn nguôi, thúc giục mình phải “lên đường”. Bốn năm sau, mình đã chạm đến giấc mơ ấy.

Có lẽ xứ Nepal này là nơi đón nhiều “Tết” nhất trên thế giới. Khởi đầu là “Tết Tây” năm mới dương lịch, không chỉ cộng đồng người nước ngoài và thiểu số theo đạo Thiên Chúa và Tin lành ăn “Tết” Tây này mà các gia đình trung lưu Nepal cũng ăn theo. Hai tuần sau đó là Maghi Sankranti, “Tết” của người Tharu – hậu duệ của những cư dân vương quốc Sakya (Thích-Ca). 15, 20 ngày sau đó là Tết Âm lịch của các nước Đông Á, rồi Tết Lhosar của người Tây Tạng. Khoảng tháng ba có Holi – “Tết” tạt nước và bột màu của Ấn Độ, Nepal và các nước chịu ảnh hưởng văn minh Ấn Độ. Cuối tháng 4 đầu tháng 5 là lễ hội Machhindranath Rato (một hóa thân của Quán Thế Âm Bồ Tát), rồi đến Phật Đản. Tháng 5, mùa hoa Jacaranda tím ngát cả thủ đô còn chứng kiến lễ hội năm mới của dân tộc Rai-Kirat chủ nhân đầu tiên của thung lũng Kathmandu. Tháng 6 mưa xuống có lễ hội cấy lúa cổ truyền ở Bhaktapur. Cuối tháng Bảy là tháng Gunla (Đại lễ Vu-Lan) của người Newar. Tháng 8 có lễ hội Teej, ngày hội dành riêng cho phụ nữ, trong ngày này phụ nữ già trẻ ăn mặc thật đẹp, đi đến đền chùa cầu nguyện cho chồng hoặc cầu duyên, rồi tụ tập nhảy múa khắp cả các ngả đường, quảng trường, sân đền, nhà từ sáng đến tối mịt. Cũng trong tháng 8 có lễ hội Indra Jatra của người Newar, trong 4 ngày lễ hội này, Nữ Thánh Kumari xuất hiện trước công chúng và ngự trên một cỗ xe để dân chúng kéo chiếc xe ấy vòng quanh thành phố cổ cầu cho đất nước thái bình, mưa thuận gió hòa cho mùa màng. Trong khoảng tháng 9-10, thời gian thời tiết đẹp nhất trong năm, là lễ hội chính và lớn nhất trong năm của lục địa Ấn Độ Dashain và Tihar, “Tết” thực sự của người theo đạo Hindu. Ở Kathmandu, vào khoảng tháng 10 này còn có “Tết” năm mới của người Newar theo lịch riêng của họ. Dân thủ đô Kathmandu còn ăn mừng Giáng sinh vào dịp cuối năm.

Đấy chỉ là những “Tết” và lễ hội chính. Theo như mình tìm hiểu, dân Nepal có lễ hội quanh năm, hầu như rải đều mỗi tháng. Còn dân bản địa Kathmandu thì có Jatra (lễ, hội) lớn nhỏ mỗi tuần.

Mai Nepal

Xứ này không có hoa mai. Nhưng có một loài hoa thật giống hoa mai người ta thường trồng để mọc trên hàng rào như bông giấy, cũng nở vào dịp Tết Nguyên đán, hoa màu vàng từ năm đến mười mấy cánh , nụ hoa rải đều theo các nách lá. Mình gọi là Mai Nepal, và cứ Tết đến là cắm một bình thật to trên bàn thờ để đỡ nhớ quê hương. Hoa đào thì đã nở rộ từ tháng trước, họa hoằn lắm mới tìm được một cây đào “ngủ quên” lác đác vài chùm bông duyên dáng.

Dân Nepal không thích gạo dính, vì thế ở đây không có nếp. Không nếp nên không có xôi, còn cốm dẹp thì làm bằng gạo tẻ gọi là “Chiu-ra” là một thứ cơm ăn liền và bảo quản được lâu, khi ăn chỉ cần thêm cà ri hoặc thức ăn khác là dùng được ngay (người nước ngoài, kể cả mình, rất ngán thứ chiu-ra khô khốc này mặc dù đó là món khoái khẩu của dân Nepal). Món ăn ngày Tết theo người Việt mình thì mình tìm được củ kiệu rồi tự ngâm, mua thịt heo nấu thịt kho tàu với tôm đông lạnh hoặc nấu thịt đông hoặc thấu nước mắm. Cũng tìm được dưa nhưng trái nhỏ vả lại mùa lạnh ăn ê răng không ngon lắm. Các loại mứt thì khỏi mơ tới rồi nói gì đến hạt dưa, bánh tét, bánh chưng!

Mùa này là mùa quýt hồng, đặc sản của vùng núi đồi Gorkha-Manakamana-Mugling. Tuy không được đẹp như quýt hồng Lai Vung –Đồng Tháp, nhưng ngon ngọt không kém và rất rẻ, chỉ tầm 1 USD/kg (khoảng 20.000VNĐ). Có dịp ngang qua Mugling mùa này, bao giờ mình cũng dừng lại mua vài ký, lớp ăn, lớp làm quà cho bạn bè ở Kathmandu.

Là người Việt duy nhất sống ở đây mình chẳng có ai để ăn Tết cùng, cũng chẳng thích đến tụ tập ở Viện Khổng Tử chơi Tết náo nhiệt cùng người Tần (Chinese). Như thường lệ, ngày giao thừa mình đi cắt một bó Mai Nepal, chưng một mâm ngũ quả, nấu một nồi xôi đậu đỏ (nếp mình tìm mua được ở một siêu thị khu người nước ngoài). Rồi cả ngày nghe nhạc xuân chờ đến giao thừa là thắp hương cúng tổ tiên rồi đốt một phong pháo chuột (pháo này mình mua để dành từ tháng 10 dịp Tihar-Dipawali lễ hội đèn và ánh sáng của người Ấn). Đốt lén rồi quăng ra ngoài hàng rào vì sợ cảnh sát ;-D. Tiếng pháo chuột nổ lẹt đẹt trong đêm vắng, mùi pháo thoang thoảng gợi nhớ những cái Tết ấm áp cùng gia đình hơn hai mươi năm trước ở quê nhà. Những cái Tết thực sự là Tết với mai vàng, pháo đỏ, bao lì xì, múa lân, hội hoa xuân, người thân tụ tập ăn uống, chơi bài, lô-tô, bầu-cua-cá-cọp... Rong ruổi xe đạp cùng bạn bè từ nhà đứa này đến nhà đứa kia trên những con đường đất luồn lách giữa những vườn dừa, vườn cây ăn trái xanh ngắt. Xa xôi quá rồi…

Nhớ quê quá, biết bao giờ mới lại được ăn một cái Tết ở quê nhà…

Giao Thừa Tân Mão – Nhâm Thìn

Nguyễn Phú

30 tháng 12, 2011

DUYÊN KỲ NGỘ - 4

-->

DUYÊN KỲ NGỘ 4

CHIÊM BÁI XÁ LỢI PHẬT NGUYÊN THỦY

Xá lợi Phật Nguyên thủy trưng bày tại Indian Museum - Kolkata

Là một Phật tử ai cũng mong được ít nhất một lần trong đời chiêm bái xá lợi của vị Từ Phụ.

Lần đầu tiên mình được chiêm bái xá lợi Phật là vào dịp Tết Nguyên đán 1994 trong một ngôi chùa nhỏ ở Bình Thạnh, Saigon. Thầy trụ trì đi hành hương ở Ấn Độ mang về ba hạt xá lợi Phật. Tin loan truyền trong các Phật tử. Vào ngày đã định, từ sáng sớm hàng trăm người đã sắp hàng trong sân chùa để được chiêm bái xá lợi. Mãi đến 8 giờ sáng mình mới đến được bàn thờ Phật. Ba hạt xá lợi nhỏ như hạt gạo đặt trên vải nhung đỏ bên trong một hộp kính. Cả ba đều có bề ngoài sáng bóng, hai hạt màu trắng sữa còn một màu xanh lá chuối non.

Mười năm sau, khi ở Phnom Penh lại được chị Chủ tịch Hội Phụ Nữ Cambodia đưa đi chiêm bái xá lợi Phật của hoàng gia Khmer. Lần này mình được xem chừng chục viên xá lợi to chừng đầu ngón tay, có đủ các màu và cũng có bề ngoài láng bóng, trông giống ngọc hơn.

Hôm dự lễ cầu nguyện ở Bodhgaya, các nhà sư Thái lan cung kính bưng 9 bảo tháp bọc vàng đựng xá lợi Phật. Mình có tiếp cận và nhận ra những xá lợi này cũng giống như xá lợi mình đã được chiêm bái trước đây. Nghĩa là trông giống ngọc quá.

Xá lợi Phật được trưng bày trong ngày cầu nguyện tại Bodhgaya

Điều hấp dẫn lớn nhất trong chương trình hành hương của Hội Nghị Phật giáo Toàn cầu 2011 với mình là chiêm bái xá lợi Phật ở Sarnath. Thế nhưng, khi đến Sarnath thì do khoán trắng cho một công ty du lịch địa phương, những người hăm hở đưa bạn đến các cửa hàng để mua đồ hơn là đưa bạn đi thăm các cổ tích tàn lụi hàng ngàn năm trước, nên các tiếp viên của công ty du lịch nọ lờ đi chẳng thấy ai đề cập đến chuyện chiêm bái xá lợi Phật…

Trước đó, vào hôm thứ ba ở Delhi, các Thầy và vợ chồng anh Vũ có rủ đi chiêm bái xá lợi Phật ở Bảo tàng quốc gia Ấn Độ. Tiếc là hôm đó mình phải đi gia hạn hộ chiếu ở Đại sứ quán nên không đi theo cùng được. Vả lại chương trình nghiên cứu của mình sẽ quay lại Delhi trước khi về Nepal nên tự nhủ sẽ thăm viếng bảo tàng này sau vậy.

Mình đến Kolkata để lo công việc, cố gắng thu vén trong một ngày cho xong mọi thứ và rứt ra được một ngày trọn vẹn cho Indian Museum – Bảo tàng Ấn Độ. Đây là bảo tàng đầu tiên của châu Á, thành lập vào năm 1875. Bảo tàng này là lý do chính yếu mình phải đến Kolkata ngoại trừ công việc làm ăn. Đây là tổng hành dinh của Cục khảo cổ Ấn Độ của người Anh và là kho chứa tất cả mọi thứ khai quật được trong tất cả các cuộc khảo cổ do người Anh thực hiện trên đất Ấn. Tại đây, các mẫu vật được phân loại và Toàn quyền Anh sẽ quyết định cái nào gửi về Anh quốc cái nào để lại Ấn Độ. Dĩ nhiên, phần lớn những mẫu vật có giá trị nhất, hiếm quý nhất, tinh túy nhất, hoàn hảo nhất đã bị đưa về Anh, nhưng số lượng lớn còn tồn tại tại các kho chứa của bảo tàng thì không một bảo tàng nào khác sánh nổi. Sau này, khi Delhi trở thành thủ đô của Ấn Độ, người ta đã xây dựng một Bảo tàng quốc gia hoành tráng, hiện đại ở đấy và chuyển một số mẫu vật quý từ Kolkata về trưng bày. Tuy nhiên, Bảo tàng Ấn Độ ở Kolkata vẫn là bảo tàng số một ở Ấn Độ xét về quy mô và tính chuyên nghiệp, và những nghiên cứu của các học giả ở đây luôn luôn đóng dấu đẳng cấp quốc tế. Đó cũng là một trong những nguyên nhân người ta coi Kolkata như là “Brain of India” – bộ não của Ấn Độ.

Lý do cuốn hút mình đến Indian Museum thực ra rất đơn giản. Ở đấy có một bộ sưu tập vô giá về Asoka và Ấn Độ cổ đại. Ngay lối vào chính của bảo tàng, người ta đã đặt các pho tượng được xác định thuộc về thời đại Asoka rồi. Điều thú vị là Bảo tàng này cho phép chụp hình với ticket là 50 rupees – kể cả 500 rupees thì mình cũng chịu ;-D… Vì điều bực mình duy nhất trong chuyến đi này của mình là một số bảo tàng thuộc hệ thống Cục Khảo Cổ không cho phép chụp hình, rút kinh nghiệm, lần sau mình sẽ tìm cho ra cách để chụp cho được he he...

Mình hăm hở chụp tất tần tật mọi thứ trong bảo tàng từ trong các phòng trưng bày cho đến các hành lang mênh mông đầy ắp các mẫu vật thu thập từ khắp nơi trên Ấn Độ, kể cả một số mẫu vật tuyệt đẹp từ Borobodur của Indonesia, Angkor Wat của Cambodia.

Mải mê trôi theo các phòng trưng bày, mình chụp gần hết cái thẻ 32GB, còn pin thì nhấp nháy 2%. Mình bước vào một phòng trưng bày nhỏ ở một góc sân. Vừa nhìn vào vật bày trong tủ kính một luồng điện chạy dọc sống lưng làm mình rợn người. Chiếc bình origin đựng xá lợi Phật của họ Thích-ca khai quật được vào năm 1895 ở Piprahwa, bang Bihar. Chưa bao giờ mình tưởng tượng được rằng chiếc bình quý giá và nổi tiếng kia lại nằm một cách lặng lẽ ở bảo tàng này. Trông thấy hàng chữ Brahmi trên nắp bình mà mình vẫn chưa tin, cứ hỏi đi hỏi lại anh chàng bảo vệ trong phòng rằng đấy có phải là chiếc bình origin hay chỉ là bản sao. Khi nhận được sự xác nhận, mình vội vàng bỏ giày, camera qua một bên rồi lễ bái chiếc bình một cách thành kính. Lễ xong mình chụp hình cái bình thì hỡi ôi, hết pin. Trong sự kích thích và thất vọng cao độ cùng lúc suýt chút nữa mình bỏ lỡ một cơ duyên. May mà anh bảo vệ kéo tay mình chỉ vào một phòng kính ở giữa phòng. Bảo tàng đã làm lại mô hình thu nhỏ Bảo tháp Bharut. Và trong một chiếc bình replica có cắt mở một góc để người xem nhìn được vào bên trong đang ngự hai mảnh xá lợi Phật trên bông trắng. Hai mảnh xá lợi lớn bằng cỡ móng tay, không bóng loáng, không có màu sắc rực rỡ, chỉ một màu nâu nhạt giản dị và có nhiều lỗ nhỏ trông giống như cấu tạo xương. Đây chính là xá lợi thật không hề có chút nghi vấn! Hai mảnh xá lợi này được chính các nhà khảo cổ Anh quốc thu thập được khi khai quật bảo tháp Piprahwa, quan trọng hơn, nó thuộc về 1/8 xá lợi Phật nguyên thủy chia cho vương tộc Sakya. Mình lễ bái xá lợi thành kính không biết bao nhiêu lạy. Khách tham quan ngạc nhiên thấy một anh chàng ngoại quốc lạy như tế sao cái hộp kính nên tò mò dừng lại xem thử. Khi phát hiện ra đó là xá lợi Phật thì hầu hết kính cẩn chiêm bái theo kiểu Hindu, một số ít thì bắt chước mình quỳ lạy. Có lẽ đó là lần đầu tiên căn phòng trưng bày im lìm này trở nên nhộn nhịp.

Bình đựng xá lợi Phật nguyên thủy nổi tiếng khai quật từ Piprahwa, trên nắp có khắc dòng chữ Brahmi: "Phần xá lợi này thuộc về họ Thích-ca". Hiện đang được trưng bày tại Indian Museum - Kolkata

Hên cho mình, có mang một cục pin dự trữ cất trong túi xách gửi ở cổng. Thay pin và quay lại chụp được một lô hình. Một bất ngờ thú vị.

Sau bốn tuần ngang dọc đất Ấn, mình quay lại Delhi để kết thúc chuyến khảo cứu. Dĩ nhiên là có một ngày dành cho Bảo Tàng Quốc Gia Ấn Độ rồi. Cũng giống như ở Indian Museum, mình chụp tuốt tuồn tuột mọi thứ ngay từ cổng vào. Biết rằng ở đây có xá lợi Phật, mình hồi hộp vừa muốn chạy ngay đến căn phòng ấy, vừa cố kìm nén cảm xúc để cố gắng chụp hình các mẫu vật tuyệt đẹp trước. Hai tiếng sau, trong khi đang mải mê chụp một pho tượng apsara tuyệt đẹp mang về từ Khajuraho, một phụ nữ tiếp cận mình giọng rưng rưng xúc động. “Can you take for me some photos?” “Why not?” mình cười, ra dấu cho bà đứng bên cạnh pho tượng. “No, no, not this.” Bà chỉ tay về gian phòng kế cận “There is relics of Buddha.” Ôi chao. Thế là mình đi như chạy theo bà ta.

Đó là một căn phòng rộng rãi trưng bày các mẫu vật Phật giáo cổ đại. Cuối phòng là một lồng kiếng cao chạm trần bao bọc lấy một bảo tháp bằng vàng đặt trên bệ cao. Bảo tháp tạo hình kiểu Thái Lan với mái nhọn vút lên, trên đỉnh gắn một viên kim cương. Bên trong bảo tháp là một bệ tròn nhiều tầng, tầng đáy có đường kính chừng 20cm. Lần lượt các xá lợi của Đức Phật Thích-ca được đặt trên các tầng, lớn bên dưới, nhỏ bên trên. Có khoảng 20 mảnh xá lợi Phật, mảnh lớn nhất dài chừng 6-7cm, nhỏ nhất cũng 2-3cm. Tất cả đều có màu nâu nhạt giống như xá lợi trưng bày ở Indian Museum-Kolkata. Thật ra đây chính là phần xá lợi trước kia thuộc về Indian Museum. Chính phủ Ấn đã xem đây như quốc bảo nên cho mang về đặt trong bảo tàng quốc gia. Hoàng gia Thái đã tặng bảo tháp bằng vàng để thờ phượng xá lợi Phật cho bảo tàng vào năm 1997.

Xá Lợi Phật Nguyên Thủy trong Bảo Tàng Quốc Gia Ấn Độ

Gia đình Phật tử Malaysia Bee Leng Choo hoan hỷ chụp hình trước tháp xá lợi

Trong lồng kính phía trước bên dưới bảo tháp còn trưng bày hai chiếc bình đựng xá lợi. Chiếc bên phải chỉ là bản sao. Chiếc bên trái có dấu vết bị vỡ chính là chiếc bình xá lợi thứ hai khai quật được cùng chỗ Piprahwa với chiếc bình ở bảo tàng Kolkata. Tuy nhiên chiếc bình này kém quan trọng hơn vì không có khắc hàng chữ nào.

Bình đựng xá lợi Phật nguyên thủy

Mình xúc động vô ngần, trông thấy chị Bee Leng Choo rưng rưng nước mắt hạnh phúc đứng bên cạnh tháp xá lợi suýt chút nữa cũng không cầm được nước mắt. Gia đình người Malaysia này là những Phật tử nhiệt thành. Đến Ấn Độ chỉ để chiêm bái xá lợi Phật. Nhóc con chị sáng nay táy máy thế nào làm hỏng mất chiếc máy ảnh.Mình chụp hình cho gia đình chị và hứa làm theo yêu cầu của chị sẽ gửi hình qua meo (mình đã gửi hình gia đình chị và cả một bộ ảnh chụp xá lợi Phật cho chị khi vừa về tới Nepal, chị cảm ơn quá xá và cho biết đã khoe với mọi người trong cộng đồng Phật tử ở Kuala Lumpur và pót lên facebook). Thấy có đông người quá, mình quay đi chụp nốt các gian phòng khác. Một lúc sau trở lại nơi ấy khi vắng người, mình liền thực hành nghi thức bái lạy xá lợi và kinh hành vòng quanh tháp. Ông cảnh sát trực trong phòng rất hay. Ông đến đứng gần đó và không để ai làm phiền việc chiêm bái và cầu nguyện của mình (chuyện chiêm bái và cầu nguyện các thánh tích trong các bảo tàng hay đền miếu là bình thường ở Ấn Độ và Nepal. Chuyện này mà xảy ra ở Bảo tàng lịch sử TPHCM chắc thiên hạ bu tới coi, rồi bảo vệ bốc mình chở đi nhà thương Biên Hòa quá… he he)…

Chuyến đi nghiên cứu của mình trên đất Ấn vậy là thành công mỹ mãn đến phút cuối. Mình được nạp đầy năng lượng để vững bước thực hiện những nghiên cứu của mình. Bao nhiêu duyên kỳ ngộ cùng đến trong một chuyến đi vượt quá tất cả những mong ước của mình. Hạnh phúc đến bất ngờ từ những phút giây nhỏ nhặt, chỉ cần ta chú tâm lắng nghe, trông thấy và đón nhận với một tấm lòng rộng mở.

Ngày cuối cùng của năm 2011

Chúc tất cả mọi người một năm mới an lạc và tràn đầy hạnh phúc!