 |
| Các chiến binh Naga trong lễ hội Hornbill 2010 |
1-NGƯỜI NAGA
Với những người mê say văn hóa dân tộc của India, những tay mê say du lịch bụi, mong thám hiểm những vùng đất hoang dã thì đặt chân đến Nagaland luôn là một ước mơ cháy bỏng.
Nagaland nằm xa xôi cách trở ở khu vực Đông Bắc India giáp biên giới với Myanmar (Miến Điện). Đây là tiểu bang có quy chế tự trị cao nhất trên toàn India, là vùng đất của rất nhiều bộ lạc thuộc chủng tộc Naga. Sự phức tạp là ở chỗ các bộ lạc Naga cư trú trải dài từ Nagaland sang đến miền Bắc Myanmar. Trong chiến tranh thế giới thứ hai, Nagaland là nơi đụng độ giữa quân đội Nhật và Đồng minh Anh-Ấn với sự tham gia can trường của những chiến binh Naga, cũng là nơi chứng kiến thất bại đầu tiên của quân đội Nhật trước quân Đồng Minh tại Đông Nam Á. Sau WW2, từ giữa thập niên 1950, các nhóm vũ trang của người Naga đã tiến hành chiến tranh để đòi thành lập một "Đại Naga" (Greater Naga) bao gồm cả một phần lãnh thổ của Myanmar. Mãi cho đến năm 2007, chính phủ India mới dàn xếp được sự ngừng bắn với các lực lượng vũ trang đòi độc lập của người Naga. Một hiểm họa khác mà chính phủ India mong muốn không bao giờ xảy ra: Nagaland trở thành cửa ngõ để thuốc phiện từ Tam giác vàng tràn vào Nam Á. Vì yếu tố địa chính trị phức tạp, cộng thêm tình hình bạo loạn luôn chực chờ bùng phát nên Nagaland được xếp vào Restrict Area (Vùng Cấm) của India.
Nói đến Nagaland người nghĩ ngay đến hai "Đặc sản": các bộ tộc săn đầu người và lễ hội Hornbill . Tập tục săn đầu người của một số bộ lạc Naga đã bị thực dân Anh ngăn cấm và khai tử vào đầu thế kỷ 20. Tuy chính thức trên giấy tờ là vậy, nhưng vì là một tập tục tôn giáo thiêng liêng của người Naga, người ta đồn rằng ở những vùng sâu vùng xa heo hút thỉnh thoảng vẫn có người …. mất đầu. Du khách từ bên ngoài vào Nagaland được căn dặn tuyệt đối không đi một mình, không lang thang vào vùng sâu vùng xa, không lang thang trong đêm tối nếu không có cảnh sát hay quân đội hộ tống. Thế là đặc sản thứ nhất khó xơi phải không các bạn? Mà thú thực chắc chẳng ai muốn trải nghiệm tìm kiếm đặc sản ấy làm gì… he he…
 |
| Tục thờ sọ người của một vài bộ lạc Naga vẫn còn tồn tại |
Còn lại đặc sản thứ hai thì đó chính là lý do mà du khách tập trung về Nagaland: Hornbill Festival.
Hornbill là tên loài chim có tên Việt là Hồng Hoàng, hay chim mỏ sừng. Lễ hội mang tên này vì … những chiếc lông đuôi của loài chim hiện tại đã được ghi vào danh sách bảo vệ các động vật hoang dã có nguy cơ tuyệt chủng. Theo truyền thống, lông đuôi Hornbill là vật phải có để trang trí trên đầu những chiến binh Naga hay các Nagaraja (vua của người Naga, hoặc đơn giản hơn là các tù trưởng của các bộ lạc Naga). Đây là đặc điểm nhận dạng cho trang phục truyền thống của nam giới Naga, và chính những bộ trang phục đầy ấn tượng của các chiến binh Naga là đặc điểm thu hút du khách đến với lễ hội này.
Hornbill là tên loài chim có tên Việt là Hồng Hoàng, hay chim mỏ sừng. Lễ hội mang tên này vì … những chiếc lông đuôi của loài chim hiện tại đã được ghi vào danh sách bảo vệ các động vật hoang dã có nguy cơ tuyệt chủng. Theo truyền thống, lông đuôi Hornbill là vật phải có để trang trí trên đầu những chiến binh Naga hay các Nagaraja (vua của người Naga, hoặc đơn giản hơn là các tù trưởng của các bộ lạc Naga). Đây là đặc điểm nhận dạng cho trang phục truyền thống của nam giới Naga, và chính những bộ trang phục đầy ấn tượng của các chiến binh Naga là đặc điểm thu hút du khách đến với lễ hội này.
 |
| Hornbill - chim Hồng hoàng |
 |
| Trang phục của một tù trưởng Naga với lông đuôi của Hornbill |
Trước đây, mỗi bộ lạc tự tổ chức lễ hội Hornbill vào thời gian và địa điểm khác nhau. Kể từ năm 2003, chính phủ India trong nỗ lực lôi kéo các bộ lạc về với chính phủ đã bỏ kinh phí khá lớn cùng với việc tuyên truyền quảng bá rộng rãi để hàng năm tổ chức lễ hội này thống nhất về thời gian (tuần đầu của tháng 12 hàng năm) và địa điểm : Làng Di Sản Naga (Naga Heritage Village) ở Kisama cách thủ phủ Kohima của Nagaland 12km.
Nagaland cũng nằm trong danh mục nghiên cứu về văn hóa Himalaya và châu Á của mình, nhất là nghiên cứu về nguồn cội người Việt. Như đã có nhắc trong một entry, mình tôn nhà nghiên cứu Bình Nguyên Lộc làm sư phụ với tác phẩm bất hủ của ông: Nguồn gốc Mã Lai của dân tộc Việt Nam. Mã Lai theo cách gọi của ông Bình Nguyên Lộc chính là phiên âm Hán Việt của tên gọi Mlechha. Đây là tên gọi của India cổ đại (thời sử thi Mahabharata) dành cho những bộ lạc người Naga sống rải từ sườn phía Nam của Himalaya dài cho đến Đông Nam Á (trong đó bao gồm cả tổ tiên người Việt sau này di cư đến Bắc Việt Nam, và các tộc người hiện vẫn còn sống ở Tây Nguyên như Bana, Ê đê… Một trong những chủng Naga lâu đời nhất sống ở vùng nay là Kathmandu của Nepal là Kirat, hiện tại đã phân chia thành hai caste: Limbu và Rai.). Đúng ra những bộ lạc này tự gọi họ là Naga còn Mlechha (Mã lai) là từ của người India gọi họ. Như vậy nghiên cứu về nguồn gốc người Việt thì không thể bỏ qua người Naga.
 |
| Hình trên trống đồng Ngọc lũ với trang phục của người Naga |
Giới nghiên cứu quốc tế chưa có cơ hội để nghiên cứu tường tận về người Naga. Một phần vì những gì origin nhất, tinh túy nhất nằm trong những nơi thâm sâu nhất của khu vực đầy nguy hiểm bởi tục săn đầu người, chiến tranh giữa chính phủ và các bộ lạc hay giữa các bộ lạc với nhau suốt hơn nửa thế kỷ nay. Việc xin phép vào nghiên cứu ở khu vực này không chỉ khó khăn từ phía India mà ngay cả Myanmar với các cuộc kháng chiến vũ trang của người dân tộc ở vùng biên giới với Nagaland cũng chưa chấm dứt.
Khi chưa thể đạt tất cả những gì mong muốn, người ta đành phải chấp nhận thỏa mãn với cái tối đa có thể đạt được. Vì thế lễ hội Hornbill (còn xa mới có thể đạt đến sự tinh túy của truyền thống Naga) được mọi giới từ những nhà nghiên cứu cho đến dân du lịch bụi mê khám phá Incredible India (một slogan du lịch rất thành công của India mấy năm trước) háo hức chào đón và tham dự mỗi năm.
