Blog of Phu Nepal

5 tháng 11, 2013

ĂN TẾT INDIA-DIWALI Ở NEPAL - PHẦN 5

BHAI-TIKA

NGÀY CHỊ/EM GÁI CHÚC PHÚC CHO ANH/EM TRAI

4 tháng 11, 2013

ĂN TẾT INDIA-DIWALI Ở NEPAL - PHẦN 4

NGÀY THỨ TƯ: GORU PUJA và MHAPUJA

GORU PUJA: (OXEN PUJA - NGÀY CỦA BÒ ĐỰC)

MHA PUJA: SELF-WORSHIP ( NGÀY CỦA BẢN THÂN)

TẾT NEWAR Ở KATHMANDU

CHÚC MỪNG NĂM MỚI NEWAR 1134!

Cộng đồng Newari diễu hành mừng Nepal Sambat 1134 ở Kathmandu

Cộng đồng Newari diễu hành mừng Nepal Sambat 1134 ở Patan

Mình đang theo các lễ hội để lấy tin và ảnh.
Sẽ cập nhật vào chiều nay, mời các bạn đón xem!

Ngày đầu năm 1134 của người Newari.
Kathmandu

Phú Nepal

3 tháng 11, 2013

ĂN TẾT INDIA-DIWALI Ở NEPAL PHẦN 3

LAKHSMI PUJA

Diwali 2013 ở Thành phố cổ Bhaktapur

Diwali 2013 ở Thành phố cổ Patan

Diwali 2013 ở Thành phố cổ Kathmandu

      Chạy "sô" một lượt qua hết 3 thành phố cổ Bhaktapur, Patan và Kathmandu trong vòng 6 giờ đồng hồ hơi bị đừ he he....
Về đến nhà lại phải tranh thủ thắp đèn và làm lễ Lakhsmi Puja nữa nên chưa viết bài được. Mời các bạn quay lại xem sau vào ngày mai vậy!

   Lakhsmi Puja , Kathmandu 2013

       Phú Nepal

1 tháng 11, 2013

ĂN TẾT INDIA-DIWALI Ở NEPAL-PHẦN 2

LINK: ĂN TẾT INDIA-DEWALI Ở NEPAL - PHẦN 1

***********************************************************

Sáng sớm hôm nay (01/01/2013) ngày đầu tiên của Tihar-Diwali ở Nepal đã bắt đầu. Ngày này được gọi là Kag Puja, với Kag nghĩa là Quạ, dịch sang tiếng Anh là Crow Worshipping Day (tiếng Việt không có từ chính xác, chỉ tạm diễn giải gần sát nghĩa là cúng lễ-tôn vinh-thờ phượng Quạ hay đơn giản là Ngày-Của-Quạ).

Về từ Kag-Quạ: đây là một từ rất cổ của chủng tộc Mongoloid ở Hymalaya thờ rắn thần Naga (Rồng). Họ là người Naga, tổ tiên của người hầu hết các tộc người trải dài từ Hymalayan cho đến Việt Nam; khác với người Hán, thuộc chủng Mongoloid từ sa mạc Gobi, thờ sói. Đến đây lại tiếc là không có duyên được gặp và học hỏi ông Bình Nguyên Lộc tác giả của Nguồn gốc Mã Lai của dân tộc Việt Nam. Giá mà ông còn sống, được mời ông qua đây và theo ông đi nghiên cứu cái nôi của người Naga-Kirat hay Mã Lai (Mlechha) như cách gọi của ông thì hạnh phúc biết mấy.Ông là người thầy chưa bao giờ gặp mặt của tôi từ những năm 80 của thế kỷ trước và mong ước lớn nhất của tôi là có thể đi tiếp con đường mà ông đã khai phá và đặt những viên gạch đầu tiên. Chỉ riêng từ kag-quạ hoặc như trước đây mình có đề cập sar-sếu trong bài Sếu đầu đỏ, cũng đã gợi mở rất nhiều vấn đề về mối dây liên quan của người Việt và người Naga qua ngôn ngữ. Lan man thế là lạc đề rồi nhỉ he he…

Ngày hôm trước ngày Kag Puja, các gia đình đã quét tước dọn dẹp nhà cửa, lối đi, đường đi xung quanh nhà thật sạch sẽ. Vào sáng sớm Kag Puja, các bà chủ gia đình dùng bột đất đỏ pha loãng vẽ một vòng tròn làm nền rồi rắc các cánh hoa vạn thọ lên trên tạo hình một mandala đơn giản để cúng vài món trái cây, vài loại hạt và thắp một ngọn đèn dầu bơ diyos như là sự bắt đầu của lễ hội Tihar-Diwali ở cổng ra vào hay cửa chính của ngôi nhà. Ngày này là Ngày-Của-Quạ nên nghi thức quan trọng nhất là cúng lễ quạ. Người ta sẽ đi đến các quảng trường, công viên … nơi tập trung nhiều quạ. Họ sẽ làm lễ cúng, cầu khấn các bài cúng bằng Sanskrit rồi sau đó rắc cho quạ ăn những miếng thịt tươi xắt nhỏ. Mấy năm trước ở Nepal có một anh chàng được ghi nhận vào sách kỷ lục thế giới Guiness về tài gọi chim quạ đến. Giữa công viên Ratnapark, anh chúm môi phát ra tiếng của loài quạ, vài phút trôi qua người ta thấy vài con quạ lượn vòng trong không trung rồi tản ra. Cứ tưởng tiếng gọi của anh không hiệu quả, thế rối đột ngột quạ từ bốn phương tám hướng đổ về công viên đen kịt. Hàng ngàn, hàng chục ngàn con quạ quần đảo trên không, tiếng quạ kêu rát cả tai. Người ta tha hồ mà cúng dường cho quạ trong Ngày-Của-Quạ năm ấy.

Cúng dường thức ăn cho quạ trong ngày Kag Puja

Ngày thứ hai của Tihar là Kukur Puja, Ngày-Của-Chó. Người Newari thì gọi ngày này là Khicha Puja (khicha nghĩa là chó trong ngôn ngữ Newar). Vào ngày này thì tất cả các con chó (dĩ nhiên trừ chó hoang không có chủ) được cúng lễ, sau đó được choàng một vòng hoa vạn thọ (manla) lên cổ , ban dấu tika rồi được dâng cho một bữa ăn thịnh soạn ngon nhất trong năm. Vào ngày này, nếu bạn thấy một con chó có đeo vòng hoa quanh cổ và những dấu tika trên trán , trên thân mình thì chắc chắc đó là chó có chủ. Rất nhiều người có lòng từ tâm thì không những worship chó nhà mình mà còn worship các con chó hoang. Họ mang mâm đèn-hoa đi tìm để cúng lễ cho các con chó hoang nơi đầu đường xó chợ và tặng chúng những phần thức ăn ngon lành, tuy nhiên hiếm khi dám choàng vòng hoa manla lên cổ chó hoang vì ngại… chó cắn. Phong tục cúng dường và bố thí thức ăn cho các loại chim thú là phổ biến với người Nepal cũng như India. Nó cho thấy sự thân thiện với tự nhiên theo nguyên tắc cùng tồn tại hòa bình và tình yêu thực sự đối với Mẹ Thiên Nhiên.

Cúng lễ chó trong ngày Kukur Puja

Đeo manla

Cho ăn thức ăn ngon

Chó cảnh sát trong ngày Kukur Puja

Cúng lễ cho chó hoang trong ngày Kukur Puja

Tết Tihar của người Nepal có một huyền thoại khác hẳn với người India. Theo đó thì Yama Raja (Diêm Vương) hàng năm sẽ nghỉ làm việc trong 5 ngày và đến thăm nhà chị gái của mình. Chị của Yama Raja hân hoan tổ chức các lễ lạt linh đình suốt năm ngày để mừng đón em trai. Ngày thứ nhất là Kag-Puja để tôn vinh chim quạ-sứ giả của Diêm vương. Ngày thứ hai tôn vinh chó-kẻ canh cổng địa ngục.

Hai ngày Kag Puja và Kukur Puja là phong tục độc đáo ở Nepal. Người ta thấy nó được thực hành rất nghiêm túc ở Kathmandu. Ở vùng Terai, tức giáp với Bắc India thì cũng thấy thực hiện nhưng hình như chỉ làm cho có lệ.

Ở India, người ta ăn mừng hai ngày đầu tiên của Diwali khác hẳn.

Theo huyền thoại Khuấy Biển Sữa (xin mời xem ở đây), thì khi Amrit-Bình thuốc trường sinh nổi lên từ đáy Biển Sữa Thần y Dhanavantri của phe Thần nhanh chóng vớt được bình Amrit. Ngày ấy được gọi là ngày Dhanteras-Ngày may mắn. Đây là ngày đầu tiên của lễ hội Dewali của người India. Để mừng Ngày may mắn, người India trang hoàng cửa hàng, công sở, nhà cửa thật lộng lẫy và vẽ những dấu chân tượng trưng cho Nữ thần Lakhsmi khắp nơi trong nhà.

Ngày thứ hai của Tết Diwali được gọi là Chhoti Diwali (Tiểu Diwali). Ngày này xem như ngày Diwali thu nhỏ , người ta cũng cúng lễ, đốt đèn và pháo nhưng với số lượng tượng trưng

Huyền thoại về nguồn gốc của Diwali bên India ngoài chuyện trở về Ayodhya của Rama như đã nhắc đến trong phần 1 thì còn có một huyền thoại khác cũng thú vị không kém.

Thời xa xưa ấy có một Quỷ vương tên là Narakasur sau một thời gian tu luyện đã được các chúa thần ban cho một ân huệ: "không bao giờ bị đánh bại bởi bất kỳ người đàn ông nào".Hắn nhờ vào quyền phép vô song đã đánh bại Thiên vương Indra chiếm lấy những chiếc hoa tai của Nữ thần Mẹ Aditi, đồng thời bắt nhốt hết 16.000 người con gái của hầu hết các vị thần. Nàng Satyabhama, vợ của thần Krishna, nổi trận lôi đình vì sự xúc phạm đến giới nữ của Narakasur đã yêu cầu chồng giúp mình. Krishna liền đánh xe chở vợ đến tấn công Narakasur. Trong trận chiến kinh hồn đó, để hóa giải ân huệ tối thượng mà các chúa thần ban cho quỷ vương, Krishna chuyển hết quyền phép của mình cho vợ-một người đàn bà – trong giây phút sinh tử của cuộc chiến. Và Satyabhama đã giết được con quỷ mà không người đàn ông nào có thể giết được.

Vợ chồng Krishna đã giải thoát hết tất các cô gái bị quỷ vương bắt cóc và thu lại được đôi hoa tai của Nữ thần Mẹ. Như một cử chỉ tượng trưng, Krishna dùng máu của quỷ vương bôi lên mặt mình để đánh dấu chiến thắng trước cái Ác. Cái ngày mà vợ chồng Krishna đánh bại Quỷ vương là ngày Dhanteras, và họ trở về kinh thành vào sáng sớm ngày thứ hai. Khi đó họ được các phụ nữ tắm để tẩy uế những bùn nhơ của chiến trận và xức lên người các loại dầu thơm. Vì thế ngày thứ hai của Diwali của người India còn được gọi là Narakachaturdashi-Ngày giết chết Narakasur. Phong tục của ngày thứ hai Tết Diwali của người India là thực hiện một nghi thức tắm vào lúc mặt trời mọc chính là bắt nguồn từ huyền thoại này.
Huyền thoại này một lần nữa lại gắn Diwali với thần Vishnu (Krishna và cả Rama đều là các hóa thân của Vishnu).

Chúng ta có thể thấy rằng dù bắt nguồn từ văn hóa Hindu nhưng những phong tục lễ hội Hindu sau khi du nhập lên Thung Lũng Kathmandu đã biến tướng và cải hóa rất nhiều. Có nhiều lý do mà một trong những lý do là người Newar của Thung Lũng Kathmandu là người theo đạo Phật. Hy vọng chúng ta sẽ có dịp bàn về chủ đề tôn giáo của Thung Lũng Kathmandu vào một dịp lành nào đó.

Sáng mai các bạn nhớ tặng cho các con chó ở nhà mình và láng giềng những phần thức ăn ngon nhé! Để chúng đỡ tủi với đồng loại ở India và Nepal he he.

Tạm biệt và mong gặp lại trong những ngày tới. Happy Tihar-Diwali

Kag Puja, ngày đầu tiên của Tihar-Diwali 2013

Phú Nepal

BÀI LIÊN QUAN:
ĂN TẾT INDIA-DEWALI Ở NEPAL - PHẦN 1

29 tháng 10, 2013

ĂN TẾT INDIA-DIWALI Ở NEPAL

Hôm nay đi một vòng khu chợ cổ của Kathmandu: Ason-Mahaboudha-New Road-Indra Chowk đã thấy các Kathmanduist rộn ràng chen vai thích cánh đi mua sắm. Hàng loạt các gian hàng bày bán đủ loại hoa trang trí và đèn "chớp tắt" ở mọi nơi. Các cửa hiệu thì trang hoàng đèn hoa rực rỡ. Các tiệm bánh kẹo thì tràn ngập bánh mứt. Vài ngày nữa là Diwali- Tết India đến rồi (03/11/2013).

Sống ở Kathmandu vui nhưng mệt vậy đó. Mới ăn Tết Nepal (Dashain) xong chưa được mấy ngày là lại đón Tết India. Rồi mỗi tộc người Tamang, Gurung, Sherpa, Rai, Limbu, Tharu… có Tết vào các tháng khác nhau. Rồi còn các lễ hội của dân Newari bản địa hầu như tháng nào cũng có. Kể sơ sơ theo Dương lịch nha (tương đối thôi vì Âm lịch India-Nepal chênh với DL):

Tháng 1: Sonam Lhosar: Tết Tamang.
Tháng 2: Mahashivaratri: Lễ hội Thần Shiva.
Tháng 3: Holi:Lễ hội sắc màu. Ghodejatra : lễ hội cưỡi ngựa của Kathmandu. Ramnawami: sinh nhật Rama. Tết Lhosar của người Sherpa.
Tháng 4: Nepali New Year (chính thức là bắt đầu năm mới của lịch Nepal, nhưng mang tính hình thức và chỉ có 1 ngày, thua xa lễ hội Dashain). Bisket Jatra: lễ hội kéo xe cổ đại (chariot) rước Bhairav-Kumari-Ganesh (hóa thân của Shiva, Durga và Ganesh) vòng quanh thành phố cổ Bhaktapur [lễ hội Hindu].
Tháng 5: Buddha Jayanti-Phật Đản. Tết Lhosar của tộc người Rai-Limbu.
Tháng 6: Rato Machhindranath Bhota Jatra: Lễ hội kéo xe cổ đại rước tượng Machhindranath màu đỏ (hóa thân của Lokeshwar-Quán Thế Âm Bồ Tát) vòng quanh thành phố cổ Patan [lễ hội Phật giáo + Hindu].
Tháng 7: Indra Jatra: Lễ hội kéo xe cổ đại rước Nữ Thánh Sống Kumari (Living Goddess) vòng quanh thành phố cổ Kathmandu (Thành phố cổ Kathmandu là khu vực phố cổ xung quanh Hoàng cung Basantapur, trong khi Kathmandu hay Thung lũng Kathmandu bao gồm ba lãnh địa cổ Patan-Kathmandu-Bhaktapur là để chỉ Thủ đô của nước Nepal) [lễ hội Hindu+Phật giáo].
Tháng 8: Janai Purnima: lễ cột chỉ thiêng của người Hindu.
Tháng 9: Teej: lễ hội dành cho phụ nữ.
Tháng 10: Tết Dashain. Tết Eid-al- Adha của Hồi giáo.
Tháng 11: Tết Tihar –Diwali
Tháng 12: Tết Gurung: Lhosar. Noel-Giáng sinh của Thiên chúa giáo và Năm mới Dương lịch.

Ngoài ra, các lễ hội của các cộng đồng, làng, thị trấn thì không kể xiết. Thôi thì quay lại chủ đề chính của bài này kẻo lạc đề: Tihar-Diwali.

Thực sự Diwali (hay Dipawali) là Tết của người India, với người Nepal lễ hội này chỉ đứng hàng thứ nhì sau Dashain, tuy thế cũng nghỉ chính thức 3 ngày (03-05/11/2013) còn các gia đình thì "ăn Tết" này ít nhất là năm ngày kéo dài đến 10 ngày.

Về tên gọi của lễ này thì người Nepal gọi là Tihar (mình chưa tìm ra từ nguyên của từ này). Tên phổ biến hơn là của người India: Diwali (Dipawali) xuất xứ từ : Diya hay Dyos là một cái đèn bằng đất nung kích cỡ bằng cái chung trà thắp sáng bằng dầu bơ (ghee) với tim (bấc) bằng bông se lại. Nghĩa của Dipawali là Lễ Hội Ánh Sáng xuất phát từ hình ảnh đèn được thắp sáng khắp nơi vào đêm lễ bái Nữ thần Thịnh Vượng Lakhsmi.

DIYA-ĐÈN DẦU BƠ-NGUYÊN GỐC CỦA DIWALI

Ăn Tết Diwali thì phải đến một trong hai nơi là Janakpur của Nepal và Ayodhya của India thì mới là sành điệu.

Janakpur là quê hương của nàng Sita (hóa thân của Nữ thần Lakhsmi) còn Ayodhya là quê của chàng Ram (Rama- hóa thân của Thần Vishnu). Năm ngoái mình đã thực hiện được chuyến đi về Janakpur vào ngay dịp Tihar-Diwali (sẽ có một entry về chuyến đi ấy). Năm nay lên kế hoạch để ăn Tết India-Diwali ở Ayodhya nhưng bị bể ha ha ("thân bất do kỷ" he he… mình còn phải làm việc để kiếm sống và dành dụm cho các chuyến đi, chứ không may mắn đi với cái túi rỗng tới đâu cũng có người giúp, tình cờ đến các địa phương vào những vào dịp lễ hội trong mơ… như em Xách Bao và Chém Gió… ha ha). Về độ quan trọng trong lễ Diwali thì Ayodhya là số một vì đó là quê của Rama và đó cũng là nơi xuất phát của Lễ hội Ánh Sáng Diwali (truyền thuyết đáng tin cậy nhất trong các truyền thuyết về xuất xứ của Diwali).

Số là theo truyền thuyết, trong khi hai vợ chồng đang đi lưu đày ở nơi rừng rú, nàng Sita bị Quỷ vương Ravana bắt cóc về tận Lanka (Sri Lanka ngày nay). Ram dẫn đại đội hùng binh vượt biển giết được Ravana và cứu Sita. Sau đó họ ca khúc khải hoàn và trở về kinh đô Ayodhya để Ram tiếp nhận cương vị Quốc vương sau khi thời hạn lưu đày kết thúc (các bạn xem lại Sử thi Ramayana nha). Cái đêm Ramvà Sita đi vào kinh thành Ayodhya chính là đêm Lakhsmi Puja. Dân chúng thắp đèn kết hoa khắp mọi nơi để đón mừng Ram và Sita hai nhân vật yêu quý của họ, cũng là đón mừng hóa thân của Vishnu và Lakhsmi đến ban phước lành cho họ. Trùng hợp? Không ai có thể giải thích, nhưng kể từ ấy, đêm Lakhsmi Puja được dân chúng Ayodhya hân hoan lặp lại mỗi năm và gọi là Lễ hội ánh sáng Diwali. Vào thời ấy, Ayodhya là vương quốc lớn nhất và hùng mạnh nhất trên khắp India, cho nên phong tục này lan truyền khắp thế giới Hindu và truyền cho đến ngày nay.

Ram và Sita trở về kinh thành Ayodhya vào hoàng hôn ngày Lakhsmi Puja

Không ăn Tết Diwali năm nay ở Ayodhya thật là tiếc. Nhưng nếu đi thì sẽ không có các bài viết về Tết India-Diwali. He he… Thôi hẹn năm sau nữa vậy (mình đã hẹn lần hẹn lữa vụ này 5-6 năm nay rồi, năm thì hoãn vì Hindu và Hồi giáo tranh giành ngôi đền Ram ở Ayodhya oánh nhau, bắn nhau, nổ bom chết hàng trăm mạng, năm thì hổng có… tiền và có khi thì vì công việc làm ăn bận rộn không đi được… Thôi thì mọi sự tùy duyên!)

Mình được biết đến Tết India-Diwali lần đầu vào năm 2005, lúc mới chân ướt chân ráo tới Lumbini-Nepal. Đêm Lakhsmi Puja ấy một anh chàng người địa phương dắt mình đi xe bus ngược từ Lumbini đi về phía Bhairahawa để xem lễ đèn. Ngày đó con đường về Lumbini tệ kinh khủng, toàn ổ voi. Đã vậy lại còn các Check-point khắp các giao lộ (Lumbini Zone là vùng du kích của Quân Đội Giải Phóng Nhân Dân Maoist-Nepal hoạt động vô cùng mạnh mẽ, đêm nào cũng nghe thấy tiếng mìn nổ ì ầm vọng về). Cuối cùng, chỉ đi được có 15km đành phải quay lại trên chuyến xe bus cuối cùng chật như nêm (khi trời tối khoảng 6 giờ hơn thì không có chiếc xe nào dám chạy vì sợ du kích Maoist tấn công). Quẩn quanh ở cổng chào Lumbini mình được xem nghi thức đón tiếp Nữ thần Lakhsmi của dân làng Buddha Nagar (làng Đức Phật) lần đầu tiên (lúc đó mình chưa biết gì về Hindu cả he he…) xem các phụ nữ vẽ Rangoli , thắp đèn, cúng… rồi gặp những nhóm trẻ em đi từng nhà hát hò nhảy múa để… xin lì xì… Ấn tượng về đêm Diwali ấy dù đơn sơ nhưng đã khắc sâu vào tâm trí mình những ấn tượng sâu sắc về một nền văn hóa thâm hậu. Đến ngày lễ Bhai-Tika mình lại được một anh chàng địa phương khác đưa về nhà xem lễ ban phúc Tika và cũng được nhận Tika lần đầu tiên.

Pháo India các loại... Wow...

India cho bán pháo tự do vào dịp Diwali

Pháo bông và rocket thì mình đốt dịp Diwali còn pháo tiểu và pháo chuột thì để dành cho Tết Nguyên đán He he

Trò vui nhất của Diwali hàng năm là PHÁO. Lúc mình đến Nepal thì cuộc nội chiến đã kéo dài 7-8 năm, vì thế việc đốt pháo bị nghiêm cấm triệt để. Tuy thế, cái đêm Diwali ở Lumbini mình lại được xem pháo và được tặng mấy viên pháo tiểu để đốt. Ôi, cũng lâu lắm rồi hình như hơn chục năm kể từ khi Thủ tướng Kiệt nhà mình cấm đốt pháo, mình mới lại được ngửi thấy mùi thuốc pháo nồng nàn, tiếng lốp bốp vui tai của pháo trong cái ngày Tết-Ngoại-Quốc ở nơi xứ lạ quê người. Nhớ nhà đến cồn cào gan ruột… Sau này, định cư ở Kathmandu, cứ vào dịp Diwali là mình lại mua vài phong pháo … để dành hi hi… chờ đến đêm Giao thừa Tết Nguyên đán lại mang ra đốt … lén bên ngoài hàng rào nhà mình … Bao giờ mới lại có một cái Tết đúng nghĩa ở quê nhà?

Kathmandu, mùa Tihar Dewali 2013

Phú Nepal

Xin mời đón xem bài về Janakpur-Quê hương của nàng Sita và các bài về Diwali còn ém lại để câu khách... hi hi trong những ngày tới....